PAPATYAGİLLER

*

Asteraceae, daisy

**

Asteraceae familyası, bazı taksonlarda latisifer veya reçineli kanalları var olan, otsular, çalılar, ağaçlar, ya da sarılıcı bitkilerden oluşur. Yapraklar basit ya da bileşik, sarmal veya karşılıklı [nadiren dairesel] dizilişli, stipulsuzdur. Çiçeklenme durumu: farklı sekonder çiçek durumları halinde dizilmiş bir veya daha fazla başçıklardan (kapitula) oluşur, her bir başçık, yassıdan koniğe kadar değişen şekilli, bir ya da daha çok çiçek taşıyan (sentripetal gelişen), bir ya da daha fazla sıralı braktelerle, yani fillariler, (tümü involukrum olarak adlandırılır) tarafından çevrelenmiş bileşik bir reseptakulumdan oluşur. 5 genel kapitulum tipi vardır; (1) Diskoid, hepsi iki eşeyli, sadece disk çiçeklerden oluşur; (2) disk form, aynı ya da farklı başçıklarda; steril ve pistilat çiçeklerle, iki eşeyli ve staminod çiçeklerin karışımından oluşan, sadece disk çiçekleri taşır; (3) radiate, disk çiçekler (iki eşeyli veya erkek) merkezde, ray çiçekler (dişi veya steril) dışta yer alır; (4) ligulat, hepsi ray çiçeklerden oluşur (korolla uçlan tipik olarak 5 dişli); (5) bilabiat, tümü bilabiat çiçeklerden oluşur. Çiçekler epiğin, iki ya da tek eşeyli; bazı taksonlarda kabuk (chaff) veya diken (deve dikeni gibi dikenli olanlarda) olarak bilinen brakteler tarafından sarılmıştır. Periant iki ya da tek serilidir, hipantiyum bulunmaz. Pappus olarak bilinen kaliks, 2-∞ (bazen bitişik) kılçıklar, pullar veya çok ince tüyler (genellikle barbed veya plumos) şeklinde değişikliğe uğramıştır, bazılarında pappus yoktur. Korolla simpetal, 5 [nadiren 4] lopludur (bazılarında kenar dişlerden 3’ü körelmiş) ve yapısal 3 tipi bulunur (“çiçek tipleri” de denen): (1) bilabiat, üst ve alt dudağa sahip kısa tüplü zigomorfık korolla; (2) disk , 5 [4] diş benzeri veya uzamış loplu, kısa veya uzun tüpe sahip aktinomorfık korolla veya (3) ray ya da dilsi/ligulat, 3-5 apikal dişli, uzun, yassı ve uzantılara sahip, genellikle kısa tüplü zigomorfık korolla. Stamenler 5 [4] adet, dairesel, altemipetal, genellikle singenezik, anterler, içerisinde stilusun uzandığı bir tüp halinde birleşiktir. Anterler bazifıks, apikal uzantılara ve bazen bazal loplara sahiptir, boyuna ve içe doğru açılır. Ginekeum inkarp, ovaryum alt durumlu, 2 karpelli ve 1 gözlüdür. Stilus tek, uçta ikiye dallanmıştır. Stigma 2 adettir, stilus dallarının adaksiyal yüzlerinde lekeli çizgiler oluşur. Plasentalanma bazal; ovüller anatrop, unitegmik, her ovaryumda 1 tanedir. Nektaryumlar genellikle ovaryumun ucunda bulunur. Meyve aken (ya da “sipsela” alt durumlu ovaryumdan oluşmuş bir aken); akenler tipik çoklu meyve, bazı taksonlarda meyve ve pappus arasında uzamış şekilli bir gaga oluşur. Tohumlar albüminsizdir.

Asteraceae familyası, son zamanlarda yapılan sınıflandırmalarda en az 10 subfamilyaya (Panero ve Funk, 2002) ayrılmıştır. Familya üyeleri dünyada geniş yayılışa sahiptirler. Besin olarak tüketilen bazı bitkiler (örneğin Cynara scolymus, Enginar ve Helianthus annuus, ayçiçeği), süs bitkisi olarak yetiştirilen çok sayıda tür, yöresel veya endüstri alanında kullanılan bazı türler familyanın ekonomik önemini oluşturur; Arctium lappa Dulavrat otu)’nın dikenli meyvelerinin ayakkabı ve giyside kullanılan cırt-cırtların (ventro) icadına model olmuş olabileceği iddia edilir. Asteraceae familyasının akrabalık ilişkileri üzerine daha detaylı bilgi için Bremer (1994,1996) ve Panero ve Funk (2002,2008)’a bakınız. 

Asteraceae familyası, fıllarilerden oluşmuş involukrumun çevrelediği başçık (kapirilum) şeklindeki çiçeklenme durumuna; pappus adı verilen awn, pul ya da kapiller veya plumoz kıllar şeklinde değişime uğramış (veya olmayan) kaliksli; singenezik indrokeumlu; basa! ovüllü, alt durumlu tek ovaryumlu, ya bilabiat, disk, ya da ray/ligulat (pek çok taksonda kapitulum; merkezdeki disk çiçeklerle çevredeki ray çiçeklerin karışımından oluşur) çiçeklere, bileşik aken tipinde meyveye sahip, otsu, çalılar, sarılıcı bitkiler ya da ağaçlar olmalarıyla ayırt edilirler. K O-∞ (pappus) C (5) [(4)J ya da (3) bazı ray çiçekler A (5)[ (4)] G (2), alt durumludur.

Saman nezlesi, inflamasyon, kas spazmı, adet bozuklukları, uykusuzluk, ülser, mide bozukluğu ve hemoroid tedavisinde popüler olarak kullanılan bir madde olan Chamomile papatyalardan elde edilmektedir.