VİTAMİN NEDİR?

*

vitamins

**

Çok küçük miktarlarda da olsa sağlıklı beslenme gereksinimin karşılanabilmesi için alınmaları zorunlu olan maddelerdir. Vitaminler, organik maddeler olup, herhangi birinin eksikliği spesifik bir bozukluk ve hastalıklara neden olur.

Vitaminler

A- Suda çözünen vitaminler

B- Yağda çözünen vitaminler

C- Vitamin benzeri bileşikler olarak sınıflandırılırlar.

Suda Çözünen Vitaminler

1. vitamin B1 (tiamin)
2. vitamin B2 (riboflavin)
3. nikotinik asit (niasin)
4. vitamin B5 (pantotenik asit)
5. vitamin B6 (piridoksin)
6. biotin (vitamin H)
7. folik asit
8. vitamin B12
9. vitamin C (askorbik asit)

1. Vitamin B1 (tiamin, antiberiberik vitamin)

• Normal pişirme yöntemleriyle bozulmaz. Fakat pişirme ortamına bir alkali eklenirse parçalanır.
• Tiaminin aktif şekil olan tiamin pirofosfat (TPP), çeşitli enzimatik reaksiyonlarda aldehit grubunun transferinde görev yapan bir koenzimdir.
• Diğer vitaminlerin eksikliği ile birlikte olan tiamin eksikliği hallerinde beriberi hastalığıtablosu ortaya çıkar.

2. Vitamin B2 (riboflavin, laktoflavin)

• Çok sayıda enzimde flavin mononükleotid (FMN) veya flavin adenin dinükleotit (FAD) şeklinde prostetik grup olarak bulunur
• İnsanlarda diğer vitaminlerin eksikliği ile birlikte olan riboflavin eksikliği hallerinde seboreli dermatit,  keratokonjunktivit, atrofik glossit, ağız köşesi çatlağı (cheilosis, ragad) görülür.

3. Vitamin B3, nikotinik asit (niasin)

• NAD+ ve NADP+, çok sayıda oksidoredüksiyon reaksiyonlarında dehidrojenazların koenzimi olarak görev yaparlar
• İnsanda nikotinamid eksikliğinde derinin güneş gören yerlerinde dermatitis, diyare ve demans ile ortaya çıkan pellegra tablosu oluşur; bu nedenle nikotinamid, pellegraya karşı koruyucu faktör (PP vitamini) diye de bilinir.

4. Vitamin B5 (pantotenik asit)

• İnsan ve hayvan organizması için önemi, koenzim A’nın (CoA-SH) yapısında bulunmasından ileri gelir.
• Doğada yaygın olarak bulunduğundan ve bağırsak florası tarafından sentez edildiğinden insanlarda eksikliği görülmez.

5. Vitamin B6 

• Doğal olarak oluşan piridoksol (piridoksin), piridoksamin ve piridoksalin ortak adıdır.
• Piridoksal fosfat ve piridoksamin fosfat koenzim olarak aktiftirler.
• Erişkin insanlarda vitamin B6 eksikliğine bağlı olarak oluşan spesifik hastalık sendromu bilinmemektedir. Ancak tüberküloz tedavisinde kullanılan izoniazid verilmesiyle vitamin B6 eksiklik belirtileri meydana getirilmiştir ki bunlar, mikrositer hipokrom anemi ve çocuklarda konvülziyonlardır.

6. Biotin (vitamin H)

• umurta akında bulunan ve avidin adı verilen bir glikoprotein, biotin ile birleşerek sindirilemeyen ve dolayısıyla bağırsaktan emilemeyen bir kompleks meydana getirir.
• Organizmada karboksilasyon yapan yani bir moleküle CO2 bağlanmasını katalize eden karboksilaz  enzim sistemlerinin prostetik grubu olarak bulunur.

7. Folik Asit

• Pişirme işlemi ile besinlerdeki folik asidin yarısı kaybolur.
• Tetrahidrofolik asit, metil (-CH3), hidroksimetil (-CH2-OH) gibi tek karbon atomlu grupların bir molekülden diğerine aktarılmasını sağlayan enzimlerin kofaktörüdür.
• Folik asit eksikliğinde pürin biyosentezi ve dolayısıyla nükleik asit biyosentezi bozulur ki bu, kan tablosuna yansır; megaloblastik anemi, lökopeni ve trombositopeni ortaya çıkar.

8. Vitamin B12

• Molekül yapısında kobalt elementi bulunduğu için kobalamin olarak da bilinir.
• Mideden yeterli intrinsik faktör salgılanmadığı durumlarda  vitamin B12 eksikliğine bağlı  pernisiyöz anemi diye tanımlanan megaloblastik anemi tablosu ortaya çıkar.

9. Vitamin C (askorbik asit)

• Suda çözünen vitaminler arasında en az stabil olanıdır, ısıtmaya karşı özellikle dayanıksızdır.
• Bazı oksidoredüksiyon olaylarında kosubstrat olarak görev alır
• Askorbik asit eksikliğinde insanlarda skorbüt hastalığı meydana gelir.

B- Yağda Çözünen Vitaminler

1. vitamin A
2. vitamin D
3. vitamin E
4. vitamin K

Vitamin A (Retinoidler)

• Hayvanlarda retinolün uzun zincirli yağ asidi esterleri halinde, bitkilerde ise bir provitamin olan b-karotenler halinde bulunur.
• Retinol, olasılıkla bir hormon olarak işlev görür.
• Retinal, görme pigmenti rodopsinin gerekli ön maddesidir.
• Retinoik asit ve metabolitleri, epitel farklılaşması üzerinde etki gösterirler.
• Vitamin A eksikliğinin erken belirtilerinden biri, karanlığa karşı adaptasyon bozukluğu ile karakterize gece körlüğü (niktalopi)’dir.

Vitamin D (Kalsiferoller)

• Mayada  ve mantarlarda ergosterolden (provitamin D2) UV ışık etkisiyle türemiş ergokalsiferol (Vitamin D2)
• hayvanlarda deri altındaki yağ dokuda 7-dehidrokolesterolden (provitamin D3) UV ışık etkisiyle türemiş kolekalsiferolün (Vitamin D3)
• 1∝, 25-dihidroksi vitamin D3 (aktif vitamin D3, kalsitriol)’e dönüştürülür.
• Vitamin D’nin genel etkisi, kalsiyum ve fosforun organizmaya alınışını ve organizmada tutulmasını artırmak, onların kullanılması ile kemik mineralizasyonunu sağlamaktır.
• Vitamin D eksikliğinin neden olduğu başlıca biyokimyasal anormallikler, hipokalsemi ve hipofosfatemidir.Vitamin D eksikliğinin neden olduğu klinik durum, iskeletin gelişmesi döneminde raşitizm; iskelet gelişimi tamamlandıktan sonra osteomalazidir.

Vitamin E (Tokoferoller)

• Vitamin E’nin en az iki metabolik rolü vardır; doğanın en güçlü yağda çözünen antioksidanı olarak hareket etmek ve selenyum metabolizmasında spesifik fakat tam olarak anlaşılmamış bir rol oynamak.
• İnsanlarda vitamin E eksikliğinin belirtileri, kreatinüri, kas güçsüzlüğü ve dayanıksız eritrositlerdir.

Vitamin K (Naftokinonlar)

• Bitkilerde bulunan fillokinon (vitamin K1)
• Bağırsak bakterileri tarafından sentez edilen farnokinon (vitamin K2, menakinon),
• Sentetik bir madde olan menadion (vitamin K3)
• Vitamin K, karaciğerde, kanın pıhtılaşma faktörlerinden faktör II (protrombin), faktör VII (prokonvertin), faktör IX (plazma tromboplastin komponenti) ve faktör X’un (Stuart faktörü) oluşmasında gereklidir.