Sansargiller (Mustelidae)

Sansargiller Familyası (Mustelidae)

Ekonomik değeri bakımından önemli kürk hayvanlarıdır.

Genel Özellikleri:

Günümüzde yaşayan etçil hayvanların en ilkelleridirler.

Tüm üyelerinde beşer parmak bulunur.

Tırnaklarının geri çekilme özelliği yoktur.

Köpek dişleri uzundur.

Diş formülleri 3/2-3, 1/1, 2-4/2-4, 1/1-2 şeklindedir.

Üst çenelerindeki son premolar ile alt çenedeki birinci molar dişler carnassial (makas) yapar. 

-Bu dişler birbiri üzerine sıkı biçimde kapanarak etin kesilmesini sağlamaktadır.-

Köprücük (Clavicle) kemikleri ve kör bağırsakları yoktur.

Çift haldeki anal bezler anüse açılır.

Avustralya ve Madagaskar dışında tüm dünyada yaşarlar.

26 cins ve 70 türü vardır.

Örnek Türler

Mustela erminea (Ermin = Hermelin = Büyük gelincik = Kakım) : 

Boyları erkeklerde 29 santimetre, kuyruk uzunluğu 12 santimetre, ağırlıkları 450 gram kadardır.

Dişiler erkeklerden daha küçüktür.

Ayakları kısadır.

Toprak altında veya üzerinde yuva yapar.

Genellikle gececidir.

Retinalarında yer alan çok sayıda koni hücre nedeniyle renkleri iyi biçimde ayırt edebilirler.

Hamsterlarla sincabı, köstebek, kör fare, tavşan gibi hayvanlarla beslenirler.

Ayrıca kuş, kuş yumurtası, sürüngen, kurbağa, balık, böcek ve çok az da olsa bitkisel besinleri de tüketirler.

Avlarını boğazlarından ısırarak öldürmeleri çok tipiktir.

Memeleri 4 çifttir.

Erkekleri 1 yaşında, dişleri 3-4 ayda eşeysel olgunluğa ulaşır.

Gebelikleri 7-14 ay sürmektedir.

Bir defada 3-10 ya da 13’e kadar yavru doğurabilirler. 

Yaz aylarında sırtları kahve karınları beyaz, kışın tümüyle beyazdır.

Kuyruk uçları siyahtır.

Kuzey Avrupa, Kuzey Asya, Kuzey Amerika ve Cezayir’de doğal olarak yayılış gösterirler. 

2. Mustela nivalis (Gelincik):

Boyları erkeklerde 23, kuyruk 7 cm., ağırlıkları 130 gr. kadardır. Dişiler daha küçüktür. Erminlerden farklı olarak ayakları kahve renkli olup ağzının altında da kahve renkli bir leke bulunur. Avrupa, Asya, Kuzey Amerika ve Kuzey Afrika da yaygındır. Ülkemizde de hemen her bölgede mevcuttur. Ayrıca ülkemizde Belgrad ormanlarında yaşayan M.putorius (Kokarca) türü de bulunmaktadır. 3. Mustela vison (Amerikan minki = Doğu minki = Vizon):

Su kenarlarındaki taş ve köklerin altında yaşar. Sık sık suya girer, çok iyi yüzer ve dalarlar. Akşam karanlığında ve gece faaldir. Renkleri kolaylıkla ayırt ederler. Besinleri Erminlere benzer. Onlara ek olarak sucul organizmalarla da beslenir. Balıklara fazla zarar verdiğinden kültür balıkçılığı yapılan alanlara girmesi tehlikelidir. Gebelik 39-48 gün sürer ve bazan 70 güne kadar çıkabilir. Bir doğumda 2-6 hatta 10 yavru meydana getirir. Dokuz ayda eşeysel olgunluğa erişir. Kürkü çok değerlidir. Kürkü en iyi olanlar Kanada'nın doğusunda bulunur. Bugün çiftliklerde beyaz, siyah, platin (gümüşi-mavi, gri), mavi (safir) ve benzeri renklerde olan hayvanlar üretilmektedir. Bir çok ülkede çiftliklerden kaçan hayvanlar doğada yabanıl populasyon oluşturmuşlardır. 4. Mustela lutreola (Bataklık samuru = Avrupa minki):

Boyları erkeklerde 40, kuyruk 20 cm., ağırlıkları 1.500 gr. kadardır. Dişiler daha küçüktür. Tüm özellikleri bakımından Amerikan minkine benzer. Kuzey Avrupa'da yaşar. 5. Vormela peregusna (Kutup kedisi):

Boyları 38, kuyrukları 21 cm. kadardır. Yerleşim alanları yakınındaki bahçelerde, yarı kurak alanlarda ve su kenarlarında bulunurlar. Genellikle kovuklarda yaşar, bazan toprak altında tüneller de kazar. Erminler gibi beslenir. Gebelik süresi 2 ay olup, 4-8 yavru doğururlar. Kürkleri çok değerlidir. Güneydoğu Avrupa, Türkiye, İran, Afganistan, Türkmenistan, Moğolistan üzerinden Kuzey Çin'e kadar yayılmıştır. Ülkemizde Trakya, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaşar.

6. Martes martes (Mustela martes = Ağaç sansarı = Zerdeva):

Boyları 53, kuyrukları 28 cm., ağırlıkları 1.800 gr. kadardır. Ayak tabanlarında kıllar mevcuttur. Vücut üzerindeki kıllar uzun, kalın, yumuşak ve parlaktır. Göğüs bölgesi altın rengindedir. Kuş yuvaları, ağaç kovukları ve yeraltı tünellerinde yaşarlar. Farelerden geyiklere kadar değişik boydaki hayvanlarla beslenirler. Sürüngen, kurbağa ve balıkları da öldürürler, fakat genellikle bunları yemezler. Böcek, meyva , fındık ve tohumları da severek yerler. Kümes hayvanlarına zarar verirler. Avlarını bulmada koku ve işitme duyulan etkindir. Bu nedenle hem gece ve hem de gündüz avlanırlar. Ağaçlara da tırmanırlar ve 3 m. mesafedeki ağaçların birinden diğerine atlayabilirler. Gebelik 9 ay sürer ve 2-5 yavru doğururlar. eşeysel olgunluğa ancak 15-24 ayda ulaşılır. Kürkleri çok değerlidir. En değerli olanları İskandinavya ve Kafkaslarda yaşarlar. Gebelik ve eşeysel olgunluğa erişme sürelerinin uzun olması nedeniyle bunların çiftliklerde üretilmeleri ekonomik olmamaktadır. Avrupa, Kafkaslar, Türkiye ve Iran'da da mevcuttur. Fazla avlanma nedeniyle bazı bölgelerde soyu tükenmiştir. Ülkemizde Kuzeydoğu Anadolu'da yaşar. 7. Martes foina (Mustela foina = Ev sansarı = Kaya sansarı) :

BüyükIükleri Martes martes kadardır. Ayak tabanları çıplaktır. Ağaç bakımından zengin olmayan 2.000 m. yükseklikteki kayalık alanlarda yaşar. Çok iyi tırmanır. Kürkleri çok değerlidir. Avrupa ve Kafkaslarda mevcuttur. Ülkemizde Trakya, Kuzeydoğu Anadolu ve Siirt yöresinde bulunmaktadır. 8. Martes :

Kürkü en değerli olan hayvanlardan birisidir. Rusya'da kafeslerde üretilip doğaya salınmaktadır. Böylece hem doğal dengenin sağlanmasına katkıda bulunulmakta, hem de kürkün kafeslerde yetiştirilenlerden daha değerli olması sağlanmaktadır. 9. Gulo gulo (Obur):

Boyları 87, kuyrukları 26 cm., ağırlıkları 35 kg. kadardır. Kürk hayvanlarının en büyük ve en ağır türüdür. Ayıya benzer, Ayak parmak araları perdelidir. Ormanlarda yaşar ve çok iyi tırmanır. Yerde yuva yapan kuş, yumurtaları, bazı kemiriciler ve eşek arısı larvaları ile beslenir. Meyva ve tohumları da yerler. Dokuz aylık gebelikten sonra 2-4 yavru doğururlar. Üç-dört yaşında eşeysel olgunluğa erişirler. Kürkleri değerli değildir. Kuzey Avrupa'dan Kuzey Asya'ya kadar yayılmışlardır. Kuzey Amerika'da da mevcuttur.

10. Meles meles (Porsuk):

 

Boyları 85, kuyrukları 20 cm., ağırlıkları 20 kg. kadardır. Memeleri üç çiftir. Ayak tabanları çıplaktır. 

İki Bin metre yüksekliğe kadar olan orman ve ağaçlık alanların çevresindeki kumlu topraklarda tüneller kazarak barınır. 

Bu tünellerin giriş, çıkış ve havalandırma amacıyla kullanılan bir çok deliği vardır. Bir yuva yıllarca, hatta asırlarca aynı soydan gelen bireyler tarafından kullanılır. 

Gündüzleri iyi göremezler. Akşam karanlığında ve gece avlanır. 

Diğer kürk hayvanlarından daha fazla bitkisel besinlerle beslenirler. Toprak solucanı, sümüklü böcek, diğer küçük omurgasız hayvanlar, kuş yumurtaları ve leş yerler. 

Toprağın 5 cm. derinliğindeki hayvanları koku alma duyularıyla saptarlar ve eşerek yerler: Soğuk kış aylarında günlerce hatta aylarca dışarı çıkmazlar. 

Bu sırada uyurlar ve vücutlarında depoladıkları yağdan yararlanırlar. 

Sibirya'da yaşayanlar 7 ay süre ile uykuya yatarlar. 

Bunların vücut sıcaklığı tipik kış uykusunda olduğu gibi oldukça düşer ve kaslar gevşer. Fakat bu sırada yine de tüm dış uyartılara karşı oldukça duyarlıdırlar. 

Gebelik 160-200 gün sürer ve 2-5 yavru doğururlar. Bir Buçuk yılda eşeysel olgunluğa erişirler. 

Bazı ülkelerde eti yenir. Fakat tirişin taşıdığından tehlikelidir. 

Kürkleri çok değerli sayılmaz. Yalnız Japonya'da yaşayan bir alttürün (meles meles anakuma) kürkü oldukça değerlidir. 

Yağı deri parlatıcısı ve sabun sanayiinde kullanılır. 

Avrupa, Asya ve Japonya da yaşarlar. 

Ülkemizde hemen hemen her bölgede bulunmaktadır. 

11. Mephitis ınephitis (Kokarca): 

Boyları 45, kuyrukları 25 cm. kadardır. 

Kürkü siyah beyaz bantlar içerir. Gececildir. İyi tırmanır ve ağaç kovuklarında yaşarlar. 

Aynı yuvada 7-8 hayvan barınabilir. Bazen diğer hayvanların toprak altındaki tünellerini de işgal eder. 

Çok iyi yüzerler. Omni-vordurlar. Solucan, böcek, balık, fare ve bitki yumruları ile beslenir. Arıların yuvalarını bozup ballarını da yerler. Arı zehiri bunları etkilemez. 

Bir kokarcanın midesinde- 145 arı bulunmuştur. 

Zehirli yılanları da avlayıp yerler. 

Bir kokarca Amerika'nın en büyük, dünyanın ikinci büyük zehirli yılanı olan Lachesis mutus (boyu 3,75 m.) tarafından 10 kez ısırmasına karşın hiçbir etki göstermemiştir. 

Bunlar için öldürücü doz, kg. başına 50-75 mg. zehirdir. 

Bir tavşan ise ancak 5 mg./kg. zehire dayanabilir. 

Balıkçılık açısından zararlı olan su kaplumbağalarının yumurtalarını yediklerinden yararlıdırlar. 

Ayrıca kemiricilerle beslendiklerinden bunların kontrolünde de önemli bir yer tutarlar. 

Kürkleri değerlidir. Gebelik 61-64 gün sürer ve 4-10, bazan 16 kadar yavru doğururlar. 

Onbir ayda eşeysel olgunluğa erişirler. 

Çok iyi gelişmiş olan anal bezleriyle pis koku salgılar. Bu salgılar 4 m. uzaklıktan, kendilerine yaklaşan düşmanlarının yüzlerine püskürtülür. 

Salgıların pis kokusu yanında, deride yara oluşturma ve hatta gözleri kör etme özellikleri vardır. Kuzey Amerika'da yaşar. 

12. Lutra lutra (Su samuru = Su iti = kunduz): 

Boyları 85, kuyrukları 52 cm., ağırlıkları 15 kg. kadardır. Ön ve arka üyelerindeki parmak araları perdelidir. 

Çevresinde ağaçlar bulunan derin su kenarlarında yaşar.. Geceleri su içerisinde avlanır ve çok iyi yüzer. 

Memeleri 3-4 çifttir. Avrupa ve Asya'da bulunur. Türkiye'de hemen her bölgede bulunmaktadır.

13. Procyon latar (Rakun): 

Su bulunan ağaçlık bölgeleri tercih eder.

Mevsimine göre böcek, solucan, kurbağa, yengeç, midye, balık, sürüngenler, kemirgenler, meyve, yaprak ve çimen gibi besinlerle beslenir. Amerikaya özgüdür.

Kaynak

M. Kuru. Omurgalı Hayvanlar