Mendel Kalıtımı

*

mendelian inheritance

**

Mendel Kalıtım Nedir?

****

Kalıtım Esas Olarak Canlılar Arasındaki Benzerlik ve Farklılıkların Nesilden Nesile Aktarılması Olgusunun Araştırılmasını Amaçlar:

 Yanıt: C

Genetik biliminin ana problemi aile içi benzerlik ve farklılıkların nasıl ortaya çıktığıdır?

Yalnızca dış görünüşün dikkate alındığı ilk dönemlerde dahi aile içi benzerlik ve farklılıklar (soya çekim) ilgi çekici olmuştur.

Örneğin: Yavru ve ana baba arasındaki benzerlikler nasıl açıklanabilirdi?

 Aristo erkek tohumunun, kanın saflaşmış hali olduğunu ileri sürdü (kan bağı, kan akrabalığı, bozuk kan, soylu kan...vb yaklaşımlar bu görüşten türetilmişlerdir).

 Preformasyonizm görüşü ise yumurta ve spermde organizmanın minyatür bir taslağının bulunduğunu iddia eder.

Gözlem ve deneye dayanan çalışma biçiminin (Ampirik yöntem) bilime egemen oluşuna kadar bu tür spekülasyonlar sürmüştür.

 Bu konuda ilk ciddi ve sonuç alıcı çalışmalar Mendel tarafından yapıldı

 Gregor Mendel kendi kendine döllenen (Autogam) bitkilerin melez dölleri üzerinde yaptığı uzun süreli çaprazlama denemelerinin sonuçlarını 1865 yılında “Bitki Melezleri Üzerinde Araştırmalar' adı altında yayınladı;

 Bezelyelerde 7 ayrı karakterin nesilden nesile nasıl aktanldığını ortaya koyan Mendel, kalıtsal özelliklerin ortaya çıkışından sorumlu olan kalıtım faktörleri (Gen) ile ilgili temel bilgilere doğru bir yaklaşım ortaya koymuştur.

Günümüzde canlıların çevresel faktörlerden etkilenmeyen özelliklerinin aynı zamanda kalıtsal olduğu, yani genler yoluyla ana babadan yavruya aktarıldığını ve bir türün bireyleri arasındaki benzerliklerin de bu yolla açıklanabileceği ortaya konmuştur.

Çaprazlama Nedir?

• Çalışmalarında kullandığı bezelye bitkileri Autogamdır (kendi kendilerini döllerler).

• Çalışmalarının başlangıcında kullanacağı bitkilerin arı döl (homozigot) olduğuna emin oluncaya kadar onları bir kaç kuşak boyunca izledi.

Çalışmaları üç basamakta incelenebilir

1- HOMOZİGOTLARIN ÇAPRAZLANMASI:

Mendel ilk olarak arı döl bezelyeleri çaprazladı.

(Baskın: DOMİNANT Çekink: RESESİF) Keşfedilmesi

F1 dölü (1. Kuşak) bitkilerde beklediği gibi iki renk arası bir rengin değil sarı tohum renginin tamamı ile hakim olduğunu gözledi.

Bu durumu baskın (Dominant) özellik, çekinik (Resesif) özellik biçiminde adlandırdı.

Baskın faktörü büyük harf ile, çekinik faktörü ise küçük harf ile ifade etti.

 2- MELEZLERİN ÇAPRAZLANMASI:

Bir sonraki aşamada, arı döllerin çaprazlanmasından elde edilen F1 dölünde ortaya çıkan melez (heterozigot) tohumları çaprazlamıştır.

(DİPLOİDLİK) Olgusunun Keşfedilmesi

Bu çaprazlamaların bazılarının F2 dölünde 3:1 oranında bir açılımlar gözledi ( 3 sarı, 1 yeşil). Öyle ise bir bitki, kalıtsal özelliklerin ortaya çıkmasından sorumlu kalıtsal faktörlerden en az iki adet taşıyor olmalıydı. Ancak üreme hücresinde iki faktörden hangisinin yer alacağı tamamen ihtimal yasalarına uygundur.

3- KENDİLEŞTİRME:

Son olarak melezleri çaprazlayarak ile elde ettiği F2 dölünden elde ettiği melezleri kendileştirdi

(Homozigot - Heterozigot) Keşfedilmesi

Resesif özellikli bitkilerde özelliklerin korunduğunu, buna karşılık dominant özellik taşıyan bitkilerin bir kısmında özellikler korunurken, diğer bir kısmında dominant özelliklerin yanında 3:1 oranında resesif özellikler ortaya çıkmıştır. Öyle ise bu bitkilerden bir kısmı homozigot (taşıdığı iki kalıtsal faktör birbirinin aynı), bir kısmı ise heterozigot (taşıdığı iki kalıtsal faktör birbirinden farklı) olmalıydı.