Varoluşsal ve Yöntemsel Kuşkuculuk

 

*

Septisizm, Gazali, Descartes

**
Kuşkuculuk Nedir?

***

Kesin doğruya bakarsak, hiç kimse bunu bilememiştir,

Hiç kimse de bilemeyecektir, ne tanrılar hakkında bir şey,

Ne de şimdi benim bahsettiğim tüm şeyler hakkında

Eğer insanoğlu şans eseri söyleyebilseydi en son gerçeği

Bunun ne olduğunu kendisi bile bilemezdi;

Aslında her şey örülmüş bir tahminler ağından ibarettir.

XENOPHANES

Gazali kuşkuculuğu

Gazali'nin bilgi felsefesi, bilginin elde edilmesi üzerine kuruludur:

Kesin bilgi var mıdır?

Şüphe edilmeyen bilgi var mıdır?

Gerçek bilgi var mıdır?

Gazali, Descartes öncesinde şüpheyi metot olarak kullanmıştır.

Gazali kuşkuculuğu varoluşsal kuşkuculuktur.

Duyu verisini ele alır ve duyularımızın yanılabildiğini ortaya koyarak kesin ya da apaçık önermeleri veremeyeceklerini söyler. İkinci olarak akıl bilgisini ele alır. Uyku ve uyanıklık durumlarında elde edilen akıl bilgilerini irdeler.

Uyanıklık durumunda elde edilen akıl bilgisinin kesinliğinden nasıl emin olunabilir?

Acaba ölüm bir tür uykudan uyanmak mıdır?

Gazali şüphelerinden kurtulmanın bir yolunu arar ve bu yolun Tanrı’nın insan kalbine bağışladığı doğal bir ışık (nur) ile mümkün olabileceğini söyler.

Descartes kuşkuculuğu

Yöntemsel kuşkuculuk ise varoluşsal kuşkuculuktan farklı olarak en az bir açık ve seçik bilgi bulmayı amaçlar. Doğru bilgi elde edildikten sonra kuşkucu tavır sona erer; çünkü artık doğru bilgi vardır; demek ki bilgi olanaklıdır. Descartes’in kuşkuculuğu açık ve seçik bir doğru bilgi bulunca sona erecektir.

Descartes için bu bilgi “düşünüyorum o halde varım” önermesi ile ortaya konulmaktadır. Bir başka deyiş ile (Cogito ergo sum) önermesi yöntemsel kuşkuculuğun sınırlarını belirler.

Şüphe ettiğimizden şüphe edemeyiz.

****

Ancak ve unutulmamalıdır ki aynı Descartes, genel geçer fikirler dışında her şeyden şüphe edilmesi gerektiğine inanır. Şüphe etmek düşünmektir. Düşünmemiz ise var olduğumuzun bir kanıtıdır.

Yavuz Yılmaz

08.12.2020